از آنجا که امروزه، دارایی‌های دیجیتال در حوزه سرمایه‌گذاری به محبوبیت بیشتری رسیده‌اند، مباحث زیادی در مورد «توکنومیک / توکنومیکس» مطرح می‌شود وشاید ساده‌ترین سؤال افراد این باشد که توکنومیک چیست و چطور باید از آن استفاده کرد. توکنومیک، اصطلاحی است که برای توصیف اقتصاد پروژه‌های کریپتویی از آن استفاده می‌شود.
برخی از دارایی‌های دیجیتال در وایت‌پیپر یا وب‌سایت خود، بخش مجزایی با نام توکنومیک دارند، اما جالب است بدانید که اگر یک رمزارز این اطلاعات را به صورت جداگانه در اختیار شما قرار نداده باشد، می‌توانید با بررسی عملکرد آن، به این اطلاعات دسترسی پیدا کنید. به دلیل نوسانات و ریسک موجود در بازار کریپتوکارنسی بهتر است قبل از خرید یا فروش یک رمزارز در مورد توکنومیک آن تحقیق کرده و متوجه شوید که آیا این دارایی برای سرمایه‌گذاری مناسب است یا خیر.
توکنومیکس کریپتو (Crypto Tokenomics) یعنی چه؟
برای پاسخ دقیق به سؤال توکنومیک چیست؟ باید گفت که کلمه توکنومیک (Tokenomic)، ترکیبی از دو کلمه توکن (token) و اقتصاد (economic) است. در واقع، این اصطلاح نشان‌دهنده همه عواملی است که در تعیین ارزش یک رمزارز نقش دارند و شامل طیف گسترده‌ای از عوامل مانند حداکثر عرضه توکن، نحوه اضافه یا حذف توکن‌های جدید به گردش، مشوق برای دارندگان توکن و کاربرد پروژه است. در واقع، توکنومیک یک راه ساده برای اشاره به اقتصاد کلی یک رمزارز خاص است.
وقتی شما توکنومیک یک پروژه را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهید، در واقع به این موضوع می‌پردازید که چه چیزی به یک ارز دیجیتال ارزش می‌دهد و اینکه آیا این احتمال وجود دارد که ارزش آن در آینده افزایش یابد یا خیر.
شرح و توضیح توکنومیکس کریپتو
برای توضیح توکنومیکس کریپتو، ابتدا لازم است توضیح مختصری در مورد توکن‌های رمزنگاری داده شود. توکن کریپتو، یک دارایی دیجیتال است که بر روی یک بلاکچین (یک دفتر کل تراکنش) کار می‌کند. در واقع، یک شبکه غیرمتمرکز که همه تراکنش‌ها را تأیید کرده و آن‌ها را در بلاکچین ثبت می‌کند. توسعه‌دهندگان یک توکن، همان افرادی هستند که در تعیین توکنومیک آن نقش دارند چون آن‌ها ویژگی‌ها و نحوه عملکرد توکن را مشخص می‌کنند. اگرچه توکنومیک تعریف گسترده‌ای دارد، اما معمولاً به ترکیبی از عوامل زیر اشاره دارد:
- حداکثر عرضه
- فرآیند صدور یا سوزاندن توکن
- کارمزد تراکنش
- مشوق برای دارندگان توکن
چطور توکنومیک کار می‌کند؟
بعد از پاسخ به سؤال توکنومیک چیست، بهتر است با نحوه کار آن آشنا شوید. توکنومیک، اقتصاد یک پروژه رمزنگاری شده را با ایجاد انگیزه برای دارندگان توکن و تعریف سودمندی توکن‌ها ایجاد می‌کند. متغیرهای مختلفی که توسعه‌دهندگان برای تأثیرگذاری بر جنبه‌های مختلف توکنومیک با آن‌ها بازی می‌کنند عبارتند از:
عرضه (Supply)
یک معیار اصلی در توکنومیک پروژه‌های مختلف، موضوع «عرضه سکه‌ها» است. به منظور بررسی این موضوع، شما باید کل عرضه و همچنین عرضه در گردش یک دارایی دیجیتال را در نظر بگیرید. به عنوان مثال، کل عرضه بیتکوین (BTC)، ۲۱ میلیون واحد است و انتظار می‌رود آخرین بیتکوین در حدود سال ۲۱۴۰ استخراج شود.
از سوی دیگر، سولانا (SOL)، مجموعاً ۵۰۸ میلیون SOL برای عرضه به بازار دارد. جالب است بدانید که پروژه‌های اِن‌اِف‌تی نیز تعداد توکن‌هایی را که قرار است ایجاد شوند، محدود در نظر می‌گیرند. برای مثال CryptoPunks امکان ایجاد ۱۰۰۰۰ پانک در قراردادهای v1 و v2 را دارد. توجه داشته باشید که کمیاب و انحصاری بودن، منجر به قیمت بالاتر اِن‌اِف‌تی‌ها می‌شود.
تخصیص توکن و دوره‌های واگذاری (Token allocations and vesting periods)
یکی از روش‌های معمول در پروژه‌های رمزنگاری، تخصیص توکن به سهام‌داران آن پروژه است. این کار به منظور اعتباربخشی به محصول انجام شده و برای توکن‌هایی که به سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا توسعه‌دهندگان یک پروژه داده می‌شود، یک دوره واگذاری در نظر گرفته خواهد شد. در دوره واگذاری، توکن‌های توسعه‌دهندگان برای مدت معینی قفل شده و بنابراین سرمایه‌گذاران از شر عاملان پامپ و دامپ در بازار در امان هستند.
استخراج و استیکینگ (Mining and staking)
در حال حاضر، بلاکچین‌های اولیه مانند بیتکوین و اتریوم، به عنوان پاداش، توکن‌هایی را برای تشویق به ماینرها می‌دهند. این بلاکچین‌ها با مکانیسم اجماع اثبات کار (PoW) فعالیت می‌کنند. در این مکانیسم، ماینرها باید از قدرت محاسباتی خود برای استخراج بلاک‌های جدید و اضافه کردن آن‌ها به بلاکچین استفاده کنند اما در بلاکچین‌های با مکانیسم اجماع اثبات سهام (PoS) پاداش‌ها به کسانی تعلق می‌گیرد که تعداد معینی از دارایی‌های دیجیتال خود را در یک قرارداد هوشمند قفل کرده‌اند. جالب است بدانید که در طی چند روز آینده، قرار است شبکه بلاکچین اتریوم به صورت کامل از اثبات کار به اثبات سهام تغییر کند.
بازده یا سود (Yields)
تمام کسانی که دارایی‌های دیجیتال خود را هولد می‌کنند، می‌توانند در پلتفرم‌های کشت سود (Yield farming) توکن‌های بیشتری به دست آورده و درآمد غیرفعال کسب کنند. شما در این پلتفرم‌ها می‌توانید دارایی‌های دیجیتال خود را از طریق قراردادهای هوشمند به افرادی که وام می‌خواهند، قرض دهید و سود و اصل سرمایه خود را به صورت توکن پس بگیرید.
توکن‌سوزی (Token burns)
برای جلوگیری از تورم، پروتکل‌های کریپتو باید فرایند توکن‌سوزی را انجام دهند و به طور دائم توکن‌ها را از گردش خارج کنند. این کار از آن جهت مهم است که به دنبال توکن‌سوزی، تعداد توکن‌های در گردش کمیاب شده و احتمالاً قیمت افزایش می‌یابد. صرافی بایننس به صورت فصلی، توکن اصلی خود BNB را می‌سوزاند تا کل عرضه خود را کاهش دهد. در نوامبر ۲۰۱۹، استلار، ۵۵ میلیارد توکن XLM، یعنی چیزی در حدود ۵۰ درصد از کل عرضه خود را از بین برد و این کار منجر به رشد ۳۰ درصدی قیمت آن شد.
تحلیل توکنومیک
عرضه و تقاضا عامل اصلی تعیین کننده قیمت دارایی‌های دیجیتال هستند. بعد از رسیدن به پاسخ سؤالاتی مانند توکنومیک چیست و چگونه کار می‌کند، در این بخش از مقاله قصد داریم که به شما نشان دهیم، چگونه توسعه‌دهندگان بر روی تک تک فاکتورهای دخیل در توکنومیک کار می‌کنند.
عرضه (Supply)
در هنگام بررسی عرضه یک رمزارز، ما باید تعیین کنیم که آیا ارزش یک توکن به صورت واقعی افزایش می‌یابد یا ارزش آن به صورت تورمی بالا می‌رود. طبق تئوری‌های اقتصادی اگر توکن‌های کمتری در گردش باشند، ارزش یک توکن افزایش می‌یابد که این یک کار ضد تورمی است. از طرف دیگر، اگر تعداد کل توکن‌ها افزایش یابد، ارزش آن کاهش می‌یابد و این همان تورم است.
به‌طورمثال سقف عرضه بیتکوین، ۲۱ میلیون واحد بیتکوین است که با توجه به هالوینگ تا سال ۲۱۴۰ استخراج کامل آن به طول می‌انجامد. تا ژوئن ۲۰۲۲ بیش از ۱۹ میلیون بیتکوین استخراج شده است و استخراج ۲ میلیون واحد دیگر از آن به حدود ۱۲۰ سال زمان نیاز دارد. این بدان معناست که تنها حدود ۱۰ درصد از کل بیتکوین‌های موجود در ۱۰۰ سال آینده استخراج می‌شود و این موضوع از هرگونه تورمی جدی جلوگیری می‌کند.
تقاضا (Demand)
عرضه به تنهایی اهمیتی ندارد و این مفهوم تقاضاست که در کنار عرضه قرار گرفته و به آن ارزش می‌دهد. یک عرضه ثابت به طور خودکار به ارزش تبدیل نمی‌شود. مردم باید باور کنند که یک دارایی علاوه بر اینکه در حال حاضر ارزش دارد، در آینده نیز ارزشمند است. توجه داشته باشید که برای تعیین اینکه آیا یک توکن مورد تقاضا خواهد بود یا خیر، باید بازگشت سرمایه، تئوری بازی و الگوهای رفتاری را مورد بررسی قرار دهید.
بازگشت سرمایه (ROI)
بازگشت سرمایه به جریان نقدی اشاره دارد که انتظار می‌رود یک توکن برای صاحب خود ایجاد کند. به عنوان مثال، یک دارنده آوالانچ (AVAX)، می‌تواند توکن‌های خود را به منظور حفظ امنیت شبکه و کسب درآمد بیشتر استیک کند. در واقع، برخی از پروتکل‌ها به سهام‌داران خود اجازه می‌دهند تا سهمی از درآمد پروتکل را به خانه ببرند. مثلاً دارندگان SushiSwap (SUSHI) از درآمد پروتکل، سهم می‌گیرند. توجه داشته باشید که اگر یک توکن، ROI ذاتی نداشته باشد، مردم آن را هولد نخواهند کرد.
سطوح انرژی جامعه (Energy levels of the community)
شور و شوق و سطح انرژی جامعه پیرامون یک دارایی دیجیتال را می‌توان با بررسی شبکه‌های اجتماعی آن در دیسکورد، توئیتر و یا سایر رسانه‌های اجتماعی مشخص کرد. علاوه بر این، سطح انرژی جامعه، یک محرک کلیدی برای میزان تقاضا برای توکن آن دارایی در آینده است. یک مثال بارز از این موضوع در رابطه با دوج کوین است. دوج کوین جزء میم‌کوین‌های بازار بود که به لطف طرفداران خود به لیست برترین توکن‌ها راه یافت.
نظریه بازی (Game theory)
به مکانیسم فاندامنتال هر فناوری، نظریه بازی گفته می‌شود. به عبارت ساده، نظریه بازی، مطالعه سیستماتیک چگونگی و چرایی تصمیم‌گیری افراد است. این برنامه که در حوزه کریپتو اعمال می‌شود، به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا فرآیند تصمیم‌گیری سهام‌داران را در یک محیط تعاملی ارزیابی کنند. برای آشنایی بیشتر با مباحث فاندامنتال پیشنهاد می‌کنیم آموزش تحلیل فاندامنتال ارز دیجیتال را مشاهده نمایید.
نمونه توکنومیک: Near Protocol (NEAR)
در تصویر زیر توکنومیک پروتکل Near را مشاهده می‌کنید. کارمزد اجرای تراکنش‌ها، ذخیره‌سازی داده‌ها، استیکینگ و مشارکت در امنیت شبکه و مشارکت حاکمیتی همگی از ابزارهای یک توکن هستند. حداکثر عرضه توکن NEAR، یک میلیارد است. این پروتکل به شکل ثابت، میزان ۵٪ از کل عرضه هر سال، توکن ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، ۹۰ درصد توکن‌ها به عنوان پاداش برای حفظ امنیت تراکنش‌ها، ذخیره‌سازی و محاسبات به اعتبارسنج‌ها داده می‌شود و کارمزد تراکنش‌های جمع‌آوری شده توسط شبکه نیز برای کنترل تورم سوزانده می‌شود.
جمع‌بندی
درک صحیح از توکنومیک به شما مهارت اساسی ارزیابی یک پروژه کریپتویی را می‌دهد. شما با بررسی وایت‌پیپر یک پروژه می‌توانید اطلاعات مهمی در رابطه با عرضه و تقاضای توکن مورد نظر خود کسب کنید. همچنین شما قادر خواهید بود بفهمید که تیم توسعه‌دهنده چگونه تقاضا برای توکن را افزایش می‌دهد و در نتیجه به طور منطقی چشم‌اندازهای آینده آن را تحلیل فاندامنتال کنید. تومنومیک یک عامل کلیدی در تعیین نحوه عملکرد یک توکن در برابر دلار آمریکا، بیتکوین و یا آلتکوین‌ها است و به شما کمک می‌کند تا پروژه‌های ارزشمند این حوزه را شناسایی و بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید.
