یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی که به معامله‌گران بازارهای مالی می‌شود، این است که «بر مبنای دانش و تجربه خود ترید کرده و به صورت کورکورانه از سیگنال‌های خرید و فروش دیگران استفاده نکنید!» در واقع، اگر فردی با روش و استراتژی معاملاتی خود خوب ترید می‌کند، به این معنی نیست که شما هم با همین استراتژی، موفق خواهید شد. همیشه در نظر داشته باشید که همه ما در زندگی موقعیت‌های مختلفی داریم و در نتیجه از نظر فرآیندهای فکری، میزان ریسک‌پذیری و تجربیاتی که از بازار داریم با یکدیگر متفاوت هستیم. بنابراین بهتر است هر معامله‌گر، برنامه معاملاتی شخصی خود را داشته باشد و با افزایش تجربه و دانش خود نسبت به بازار آن را به‌روزرسانی کند.
برنامه معاملاتی یک ابزار تصمیم‌گیری جامع برای تریدهای شماست و به شما کمک می‌کند، تصمیم بگیرید چه چیزی را، چه زمانی و به چه میزان معامله کنید. توجه داشته باشید که یک Trading Plan، باید یک برنامه شخصی سازی شده و برای خود شما باشد. اگر چه شما می‌توانید از طرح یک معامله‌گر دیگر برای برنامه کلی خود استفاده کنید، اما به یاد داشته باشید که نگرش او ممکن است در رابطه با ریسک و سرمایه موجود با شما متفاوت باشد.
به‌طورکلی یک برنامه معاملاتی می‌تواند شامل تمام مواردی باشد که از نظر شما مفید است، اما همیشه باید موارد زیر را پوشش دهد:
- انگیزه شما برای ترید
- تعهد زمانی که می‌خواهید انجام دهید.
- اهداف ترید شما
- نگرش شما به ریسک
- سرمایه در دسترس شما برای ترید
- قوانین مدیریت ریسک شخصی
- بازارهایی که می خواهید معامله کنید.
- استراتژی‌های شما
- مراحل نگهداری سوابق ترید
در واقع، یک برنامه معاملاتی خوب، شخصیت، انتظارات شخصی، قوانین مدیریت ریسک و سیستم معاملاتی یک معامله‌گر را پوشش می‌دهد. در صورتی که تریدر از برنامه معاملاتی خاص خود استفاده کند، اشتباهات معاملاتی و میزان ضررهای او در معاملات به شدت کاهش می‌یابد. معامله‌گران حرفه‌ای بازار معتقدند که «اگر در برنامه معاملاتی خود شکست خوردید، پس حتماً از قبل، برای شکست برنامه‌ریزی کرده‌اید.»
اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم وقتی پای پول در میان است، احساسات شما می‌تواند موجب تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی شود. قطعاً شما نمی‌خواهید این اتفاق بیفتد و بهترین راه برای جلوگیری و به حداقل رسیدن آن این است که با داشتن یک برنامه معاملاتی برای هر اقدام بالقوه بازار، تفکر را به حداقل برسانیم.
یک معامله‌گر حرفه‌ای بازار همیشه به دنبال توسعه و بهبود برنامه معاملاتی خود است و به دو عنصر اصلی نظم و انضباط معاملاتی توجه می‌کند. بنابراین برای تبدیل شدن به یک معامله‌گر موفق، همیشه در معاملات و برنامه‌های معاملاتی خود، به شدت منظم باشید. در واقع همانند یک سنگ یا یک دیوار آجری جلوی احساسات خود را گرفته و از هرگونه تخطی از برنامه معاملاتی خود اجتناب کنید.
تفاوت بین برنامه معاملاتی (Trading Plan) و سیستم معاملاتی (Trading System)
قبل از ادامه، باید به سرعت تفاوت بین برنامه معاملاتی و سیستم معاملاتی را توضیح دهیم. به‌طورکلی یک برنامه معاملاتی از چندین بخش مهم مانند تجزیه و تحلیل، اجرا، مدیریت ریسک، سیستم معاملاتی و … تشکیل شده است. بنابراین یک سیستم معاملاتی تنها بخشی از برنامه معاملاتی شما است و نحوه ورود و خروج از معاملات را توضیح می‌دهد. به عنوان مثال، یک استراتژی معاملاتی ساده می‌تواند به این صورت باشد: «وقتی بیتکوین به ۲۰۰۰۰ دلار رسید، بیتکوین بخرید و وقتی به ۴۰۰۰۰ دلار رسید بفروشید.» نکته حائز اهمیت این است که از آنجا که شرایط بازار همیشه در حال تغییر است، یک معامله‌گر خوب معمولاً دو یا چند سیستم معاملاتی را در برنامه معاملاتی خود جای می‌دهد.
چرا به یک برنامه معاملاتی نیاز است؟
یک برنامه معاملاتی می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری‌های منطقی و تعریف پارامترهای یک ترید ایده‌آل کمک کند. در واقع یک برنامه معاملاتی خوب به معامله‌گر کمک می‌کند تا از تصمیم‌گیری‌های احساسی در هیجانات بازار دوری کند. مزایای یک Trading Plan خوب عبارت است از:
- ترید آسان‌تر: تمام برنامه‌ریزی‌ها از قبل انجام شده است، بنابراین می‌توانید طبق پارامترهای از پیش تعیین شده خود معامله کنید.
- تصمیمات عینی‌تر: شما از قبل می‌دانید که چه زمانی باید سود ببرید و چطور ضرر و زیان خود را کاهش دهید. منظور از این عبارت این است که شما می‌توانید احساسات را از فرآیند تصمیم‌گیری خود حذف کنید.
- نظم و انضباط معاملاتی بهتر: با رعایت نظم و انضباط و پایبندی به برنامه خود، متوجه می‌شوید که چرا برخی از معاملات شما به‌درستی کار می‌کنند و برخی دیگر نه.
- فضای بیشتر برای پیشرفت: ثبت سوابق معاملات به شما امکان درس گرفتن از اشتباهات معاملاتی گذشته و بهبود قضاوت خود را می‌دهد.
چگونه یک برنامه معاملاتی ایجاد کنیم؟
برای ایجاد یک Trading Plan موفق، هفت مرحله زیر را باید پشت سر بگذارید:
۱٫ انگیزه خود برای ترید را مشخص کنید.
یکی از گام‌های مهم در ایجاد یک برنامه معاملاتی، پی بردن به انگیزه و زمان مد نظر خود برای ترید است. از خود بپرسید که چرا می‌خواهید یک معامله‌گر شوید و سپس آنچه را که می‌خواهید از معامله به دست آورید، بنویسید.
۲٫ تصمیم بگیرید که چقدر از زمان خود را می‌خواهید به ترید اختصاص دهید.
منظور از این مرحله این است که مشخص کنید که در طول روز چقدر زمان، صرف ترید خواهید کرد. آیا می‌توانید در حالیکه سر کار هستید معامله کنید یا باید معاملات خود را صبح زود یا اواخر شب مدیریت کنید؟ همچنین مهم است که قبل از ورود به بازار، زمان کافی را صرف آماده‌سازی خود کنید که این زمان شامل آموزش، تمرین استراتژی‌های خود و تجزیه و تحلیل بازار است.
۳٫ اهداف خود را مشخص کنید.
هر هدف معاملاتی نباید فقط یک بیانیه ساده باشد، بلکه باید خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط و محدود به زمان باشد (SMART). به عنوان مثال، «من می خواهم ارزش کل پرتفوی خود را در ۱۲ ماه آینده ۱۵٪ افزایش دهم». این یک هدف هوشمند است زیرا ارقام مشخص هستند و در نتیجه، شما در آینده می‌توانید میزان موفقیت خود را مورد بررسی قرار دهید. شما همچنین باید تصمیم بگیرید که چه نوع معامله‌گری هستید. سبک معاملاتی شما باید بر اساس شخصیت شما، نگرش شما نسبت به ریسک و همچنین مدت زمانی باشد که مایل به انجام معامله هستید. به طور کلی چهار سبک معاملاتی اصلی وجود دارد:
- Position trading: در این سبک معاملاتی، معامله‌گران پوزیشن‌های خود را برای هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها باز نگه می‌دارند.
- Swing trading: در این روش، معامله‌گران برای استفاده از حرکات میان مدت بازار، پوزیشن‌ها را به مدت چند روز یا چند هفته باز نگه می‌دارند.
- Day trading: در این سبک معاملاتی، تعداد کمی از معاملات در طی یک روز باز و بسته می‌شوند و هیچ معامله‌ای در طول شب باز نیست. این نوع ترید به حذف برخی از هزینه‌ها و ریسک‌ها کمک می‌کند.
- Scalping: در این روش، تعداد زیادی معامله در طول روز و در طی مدت زمان چند ثانیه یا چند دقیقه انجام می‌شود. معمولاً سودها کم هستند اما به دلیل تعداد بالای معاملات، حجم سودها افزایش می‌یابد.
۴٫ نسبت ریسک به ریوارد خود را انتخاب کنید.
قبل از شروع معامله، میزان ریسکی را که در معاملات فردی و استراتژی معاملاتی خود آماده پذیرفتن هستید، مشخص کنید. توجه داشته باشید که تعیین میزان ریسک اهمیت زیادی دارد چون قیمت‌های بازار همیشه در حال تغییر هستند و حتی مطمئن‌ترین ابزارهای مالی نیز تا حدودی ریسک دارند. برخی از معامله‌گران جدید ترجیح می‌دهند ریسک کمتری را در تریدهای خود بپذیرند، در حالیکه برخی دیگر، ریسک‌های بیشتری را به امید کسب سود بیشتر می‌پذیرند. البته این موضوع کاملاً به شما بستگی دارد، فقط به یاد داشته باشید که می‌توانید میزان ریسک خود را با حد ضرر مدیریت کنید.
۵٫ تصمیم بگیرید که چقدر سرمایه برای ترید در نظر دارید.
تصمیم بگیرید که چقدر از سرمایه زندگی خود را می‌توانید به ترید اختصاص دهید. شما هرگز نباید بیش از حد توان خود ریسک کنید. توجه داشته باشید که ورود به بازارهای مالی با ریسک زیادی همراه است و ممکن است شما تمام سرمایه خود را از دست بدهید. بنابراین قبل از شروع، بررسی‌های کافی را انجام داده و مطمئن شوید که می‌توانید حداکثر ضرر احتمالی در هر معامله را تحمل کنید.
۶٫ دانش خود را ارزیابی کنید.
جزئیات Trading Plan شما تحت تأثیر بازاری که قصد دارید در آن معامله کنید، قرار خواهد داشت. به‌عنوان مثال، یک برنامه معاملاتی برای بازار فارکس با یک برنامه معاملاتی بازار کریپتوکارسی متفاوت است. ابتدا، تخصص خود را در مورد بازارهای مختلف ارزیابی کنید و تا آنجا که می‌توانید در مورد بازاری که می‌خواهید در آن معامله کنید، یاد بگیرید. سپس، زمان باز و بسته شدن بازار، نوسانات بازار و میزان ضرر یا افزایش قیمت در هر نقطه از بازار را در نظر بگیرید. بعد از بررسی همه این عوامل اگر متوجه شدید که از شرایط موجود راضی نیستید، احتمالاً باید بازار معاملاتی خود را تغییر دهید.
۷٫ دفتر معاملاتی برای خود درست کنید.
برای اینکه یک برنامه معاملاتی به درستی کار کند باید توسط یک دفتر معاملاتی پشتیبانی شود. شما باید از دفتر معاملاتی خود برای مستندسازی معاملات خود استفاده کنید چون این کار به شما کمک می‌کند تا بفهمید چه چیزی کار می کند و چه چیزی نه. توجه داشته باشید که شما فقط نباید جزئیات فنی مانند نقاط ورود و خروج از معامله را در این دفتر درج کنید، بلکه منطقی را که در پس تصمیمات و احساسات خود وجود دارد را نیز در نظر بگیرید. به‌طور مثال اگر از برنامه خود منحرف شدید، بنویسید که چرا این کار را انجام دادید و نتیجه آن چه بود. در واقع هر چه جزئیات بیشتری در دفتر شما باشد، بهتر است و به شما بیشتر کمک می‌کند.
