در تحلیل تکنیکال از پترن‌ها و الگوهای شکل‌گرفته بر نمودارها، استفاده میشود. الگوهای قیمت، تصاویر و شکل‌هایی هستند که در نمودار قیمت سهام و ارزهای دیجیتال ظاهر می‌شوند. این الگوها قابلیت پیش‌بینی شدن دارند و به دو دسته الگوهای برگشتی و الگوهای ادامه‌دهنده تقسیم می‌شوند. الگوهای برگشتی به الگوهایی گفته میشود که روند قیمت در آنها تغییر جهت می‌دهد؛ از طرف دیگر در الگوهای ادامه‌دهنده، روند اصلی بعد از مدتی توقف ادامه پیدا می‌کند.
الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال، یکی از مهمترین و در عین حال قابل اعتمادترین الگوی برگشتی است. توجه داشته باشید که تمام الگوهای برگشتی، با اندکی تغییرات جزئی، حالت خاصی از الگوی سر و شانه (Head And Shoulders) هستند. این الگو، مانند تمام الگوهای برگشتی و ادامه دهنده، از روند بازار پیروی می‌کند. در این مقاله قصد داریم شما را با الگوی سر و شانه، ویژگی‌ها و کاربردهای آن آشنا کنیم.
الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال چیست؟
الگوی سر و شانه از سه قله تشکیل شده است که قله وسط، بیشترین قیمت را نسبت به دو قله دیگر نشان می‌دهد. از طرف دیگر این الگو می‌تواند از سه دره تشکیل شده باشد که در این صورت دره میانی، کمترین قیمت نسبت به دره‌های دیگر را نشان می‌دهد. معمولاً تشخیص این پترن بر نمودار قیمت، آسان است. برای درک کامل مفهوم الگوی سر و شانه، ابتدا باید با انواع این الگو آشنا شوید و سپس نحوه معامله با آن را فرا بگیرید.
انواع الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال
دو نوع الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال وجود دارد: الگوی سر و شانه سقف و الگوی سر و شانه معکوس یا کف.
✔ الگوی سر و شانه سقف
این الگو در ادامه یک روند صعودی تشکیل میشود و بعد از کامل شدن الگو، جهت روند تغییر و نزولی خواهد شد. بنابراین این الگو نشان‌دهنده سقف قیمت است. برای درک بهتر این الگو به شکل زیر توجه کنید.
همان‌طور که در شکل مشاهده می‌کنید، روند اصلی قیمت صعودی است (خط شماره ۱). در نقطه A بدون وجود هیچ‌گونه علامت مشخصی از رسیدن به سقف قیمتی، همراه با افزایش حجم معاملات، قله شانه چپ الگو تشکیل میشود.
توجه داشته باشید که افزایش قیمت همراه با افزایش حجم معاملات، امری کاملاً طبیعی است. در ادامه، قیمت تا نقطه B کاهش پیدا کرده و شانه چپ (Left Shoulder) الگو را تکمیل می‌کند. سپس قیمت در ادامه یک روند صعودی تا نقطه C بالا می‌رود اما حجم معاملات در نقطه C اندکی کمتر از نقطه A است. در این نقطه و با ظهور این نشانه در ذهن یک تحلیل‌گر هوشیار، چراغ زرد روشن میشود. قیمت مجدد شروع به کاهش می‌کند و حتی به پایین‌تر از قله موج قبلی و نقطه D می‌رسد و در اینجاست که سر (Head) الگو تشکیل میشود و زنگ خط برای معامله‌گر به صدا در می‌آید.
در ادامه، قیمت افزایش پیدا کرده و به نقطه E می‌رسد اما نمی‌تواند قله جدیدی بالاتر از نقطه C ایجاد کند. در نقطه E، حجم معاملات نسبت به دو قله دیگر کمتر است. به دنبال عدم تشکیل قله جدید، نیمی از ملزومات برای شروع روند نزولی فراهم شده است. سپس قیمت از نقطه E شروع به کاهش کرده و شانه راست الگو (Right Shoulder) را تشکیل می‌دهد. توجه داشته باشید که تا اینجا، فقط روند از حالت صعودی به حالت رنج یا خنثی تبدیل شده‌است اما هنوز به اندازه کافی توجیه کننده موقعیت فروش نیست.
اگر خط صافی از نقطه B به نقطه D رسم کنیم، به آن خط گردن (Neckline) گفته میشود (خط شماره ۲). در این الگو، خط گردن اغلب بالارونده با شیب ملایم است. معمولاً قیمت در نزدیکی خط گردن نوسان کرده و در نهایت آن را می‌شکند. توجه داشته باشید که برای تأیید الگوی سر و شانه، حتماً باید خط گردن شکسته شود. با شکسته شدن این خط، همه چیز برای شروع یک روند نزولی مهیا میشود. نکته حائز اهمیت این است که در هنگام شکسته شدن خط گردن، حجم معاملات باید به شکل چشمگیری افزایش پیدا کند.
تشخیص حد سود و زیان در الگوی سروشانه سقف
در الگوی سر و شانه با توجه به ارتفاع الگو، تارگت قیمت محاسبه میشود. برای تعیین ارتفاع الگو، باید فاصله عمودی سر (نقطه C) را تا خط گردن اندازه‌گیری کنید. برای مثال اگر نقطه C عدد ۱۰۰ و خط گردن روی عدد ۸۰ باشد، فاصله بین این دو به اندازه ۲۰ واحد است؛ سپس از نقطه‌ای که خط گردن شکسته شده، به اندازه ۲۰ واحد به سمت پایین حرکت کرده تا حد سود مشخص شود. توجه داشته باشید که تارگت قیمتی، کمترین مقدار سودی است که انتظار می‌رود از تغییرات قیمت به دست آید؛ معامله‌گران در این الگو، معمولاً حد ضرر را کمی بالاتر از شانه راست قرار می‌دهند.
✔ الگوی سروشانه کف یا معکوس
این الگو کاملاً برعکس الگوی سر و شانه سقف است. الگوی سر و شانه معکوس در ادامه یک روند نزولی اتفاق می‌افتد و نشان‌دهنده کف قیمت است. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید در این الگو سه دره وجود دارد که دره میانی یا همان سر الگو، از دو دره دیگر عمیق‌تر است. در اینجا نیز برای کامل شدن الگو، شکسته شدن خط گردن ضروری است. در این الگو اغلب خط گردن، شیب کمی به سمت پایین دارد.
حجم معاملات در نیمه ابتدایی الگوی سر و شانه معکوس، مشابه الگوی سر و شانه سقف است. این موضوع بیانگر این است که حجم معاملات در سر نسبت به شانه چپ کمی کمتر است اما حجم معاملات در انتهای شانه راست “الگوی سر و شانه معکوس” به مراتب از حجم معاملات در انتهای شانه راست “الگوی سر و شانه سقف” بیشتر است. در قسمت‌های بعدی مقاله در مورد علت این موضوع توضیح خواهیم داد.
تشخیص حد سود و زیان در الگوی سر و شانه کف
در این الگو، محاسبه حد سود کاملاً مشابه الگوی سر و شانه سقف است و ارتفاع سر تا خط گردن به‌عنوان تارگت قیمتی در نظر گرفته میشود؛ تحلیل‌گران معمولاً در این الگو، حد ضرر را کمی پایین تر از شانه راست در نظر می‌گیرند.
تفاوت الگوی سر و شانه سقف و کف در چیست؟
مهمترین تفاوت این دو الگو با یکدیگر، در میزان حجم معاملات آنها است. حجم معاملات در الگوی سر و شانه معکوس به مراتب نقش مهمتری در شناسایی و تکمیل الگو دارد. توجه داشته باشید که در کف‌ها برای شروع مجدد یک روند صعودی، نیازمند فشار خرید و حجم بالای معاملات هستیم. معمولاً کاهش تقاضا برای خرید جهت نزولی شدن بازار کافی است اما بازار بعد از سکون و فروش بالا، نمی‌تواند به شکل ناگهانی رشد کند و تنها در صورت هجوم بالای خریداران نسبت به فروشندگان می‌تواند صعودی شود.
بنابراین حجم معاملات در انتهای شانه راست الگوی سر و شانه کف به مراتب از الگوی سر و شانه سقف بیشتر است. از دیگر تفاوت‌های الگوهای سر و شانه سقف و کف در این است که در الگوی سر و شانه معکوس بعد از شکست خط گردن، احتمال پول بک (Pullback) قیمت به آن سطح بیشتر است.
کاربرد و مفهوم خط گردن در الگوی سر وشانه
تا اینجا، با نحوه ترسیم خط گردن آشنا شدید. در الگوی سر و شانه سقف هرگاه شانه راست خط گردن را به سمت پایین قطع کند، نشان‌دهنده تکمیل و تأیید الگو و در نتیجه آغاز روند نزولی است. در الگوی سر و شانه کف، عکس این اتفاق می‌افتد؛ هرگاه شانه راست خط گردن را به سمت بالا قطع کند، نشان‌دهنده تکمیل و تأیید الگو و در نتیجه آغاز روند صعودی است.
لازم است معامله‌گران به شیب خط گردن در الگوی سر و شانه صعودی توجه کنند. در الگوی سر و شانه سقف، این خط معمولاً بالارونده با شیب ملایم است اما ممکن است به شکل کاملاً افقی یا در مواقع نادر، نزولی باشد. هرگاه خط گردن در این الگو دارای شیب نزولی باشد، نشان‌دهنده ضعف بازار است.
⬅ بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال ارز دیجیتال چه کاربردهایی دارد؟
نقش خط گردن در الگوی سر و شانه چیست؟
خط گردن در الگوی سر و شانه سقف، به‌عنوان حمایت و در سر و شانه معکوس به‌عنوان مقاومت عمل می‌کند. معامله‌گران از این خط برای شناسایی نقاط مناسب ورود و خروج استفاده کرده و برنامه‌های معاملاتی خود را بر مبنای آن می‌نویسند. علاوه بر این، از خط گردن برای تعیین حد سود و حد ضرر در معاملات خود استفاده می‌کنند.
نحوه انجام معامله با الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال
برای انجام معامله با الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال، حتماً بایستی تا تکمیل شدن الگو صبر کنید؛ زیرا ممکن است یک الگو هیچ گاه کامل نشود و یا شکست درناحیه خط گردن به درستی صورت نگیرد. بنابراین هرگاه قصد دارید با استفاده از پترن‌ها و الگوها معامله کنید، همیشه بعد از تکمیل الگو و تأیید آن وارد معامله شوید.
بهترین زمان ورود در الگوی سر و شانه سقف، زمانی است که خط گردن به سمت پایین شکسته شود و زمان ورود مناسب به معامله در الگوی سرو شانه معکوس، بعد از شکست خط گردن به سمت بالا است. برخی از افراد بعد از شکست خط گردن، وارد معامله نمی‌شوند و منتظر پول بک به خط گردن می‌مانند. مشکل این روش این است که گاهی اوقات قیمت مستقیماً روند نزولی یا صعودی خود را ادامه داده و هیچ‌گاه به خط گردن پول بک نمی‌زند. در چنین شرایطی، معامله‌گر ترید را از دست می‌دهد. نکته حائز اهمیت در ترید و معامله این است که همیشه قبل از شروع ترید، تعیین حد ضرر و حد سود معامله خود را مشخص کنید.
مزایای الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال
تا اینجا با الگوی سر و شانه و نحوه ترید با آن آشنا شدید. در این قسمت در مورد مزایای استفاده از این الگو صحبت خواهیم کرد. طبق نظر جان مورفی، الگوی سر و شانه قابل اعتمادترین الگوی برگشتی است. فراموش نکنید، معامله‌گران می‌بایست بعد از تکمیل الگو ترید خود را آغاز کنند.
مزایای الگوی سر و شانه عبارت است از:
✔ شما می توانید از این الگو در بازارهای مختلف مانند فارکس، سهام و ارزهای دیجیتال استفاده کنید.
✔ در بازه‌های زمانی مختلف کار می‌کند.
✔ معامله‌گران تازه‌کار می‌توانند از آن استفاده کنند.
✔ کارایی الگو توسط تحقیقات، تأیید شده است.
✔ نقطه ورود و خروج مناسب را مشخص می‌کند.
✔ این الگو را می‌توان در کنار سایر شاخص‌ها و ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده کرد.
معایب الگوریتم سر و شانه چیست؟
ممکن است بعد از مطالعه این مقاله، ذهن شما درگیر سؤالاتی مانند ترید با الگوی سر و شانه در تحلیل تکنیکال (Head And Shoulders) چه مشکلاتی به همراه دارد؟ شود. بنابراین بهتر است با معایب و مشکلات استفاده از این الگو نیز آشنا شوید.
به‌طور مثال، این الگو در اغلب موارد شکل غیر ایده‌آلی دارد و شبیه شکل سر و شانه نیست؛ بنابراین، تشخیص آن برای معامله‌گران مبتدی بسیار سخت است. نکته دیگر این که ممکن است این الگو به درستی عمل نکند؛ در این موارد، خط گردن شکسته میشود اما اتفاق مد نظر معامله‌گران صورت نمی‌گیرد و یا اصطلاحاً الگوی سر و شانه شکست خورده تشکیل میشود.
الگوی سر و شانه شکست خورده
در الگوی سر و شانه، بعد از شکست خط گردن، هیچ‌گاه قیمت نباید به سطوح قبل از شکست خط گردن برگردد. اگر این اتفاق صورت بگیرد، اخطار جدی برای معامله‌گر جهت خروج از معامله است. به‌طور مثال در الگوی سر و شانه سقف، بعد از عبور قیمت از خط گردن و آغاز روند نزولی، هرگونه بازگشت قیمت به بالای خط گردن، نشان‌دهنده این است که الگو از دست رفته است.
معامله‌گران همیشه باید به این دو نکته توجه داشته باشند:
اولاً، هیچ‌کدام از الگوها قطعیت ندارند؛ این الگوها در اکثر مواقع کار می‌کنند اما نه همیشه.
دوماً یک تحلیل‌گر تکنیکال همیشه باید هوشیار و آگاه باشد و نشانه‌های اخطار در تحلیل‌ها و معاملات خود را ببیند و به سرعت از معامله‌ای که وارد ضرر شده خارج شود تا بتواند ضرر و زیان خود را محدود کند. یکی از مهمترین مزایای تحلیل تکنیکال، توانایی اخطار دادن سریع به معامله‌گران برای خروج از بازار است.
[blockquote author=””]سوالات متداول[/blockquote]
چه ابزارهایی برای تأیید الگوی سر و شانه وجود دارد؟
از مهمترین ابزارها برای تأیید الگوی سر و شانه، میزان حجم معاملات است. همان‌طور که قبلاً توضیح داده شد، از طرفی میزان حجم معاملات در شانه چپ الگو از قسمت سر بیشتر است و از طرف دیگر حجم معاملات در شانه راست و هنگام شکستن خط گردن به شدت افزایش پیدا می‌کند. توجه داشته باشید که میزان حجم معاملات در شانه راست الگوی سر و شانه کف از میزان حجم معاملات در شانه راست الگوی سر و شانه سقف بیشتر است.
الگوی سر و شانه در کوتاه‌مدت رخ می‌دهد یا بلندمدت؟
این الگو می‌تواند در بازه زمانی کوتاه‌مدت یا بلندمدت تشکیل شود.
بهترین روش برای یادگیری تحلیل تکنیکال چیست؟
الگوی سر و شانه یکی از مهمترین الگوهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال است. این الگو به معامله‌گران در تصمیم‌گیری آگاهانه برای کسب سود بیشتر کمک می‌کند. هیچ‌کدام از اندیکاتورها و الگوهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال، ضامن موفقیت و کسب سود شما نیستند. شما فقط با آموزش، صرف وقت و تمرین زیاد می‌توانید از بازارهای مالی مانند بازار ارزهای دیجیتال سود کسب کنید. بنابراین مرحله اول این کار، آموزش تحلیل تکنیکال ارز دیجیتال است. اگر شما علاقه‌مند به یادگیری تحلیل تکنیکال هستید می‌توانید در دورههای آکادمی سیتکس شرکت کنید.
توجه داشته باشید که اندیکاتورها فقط در صورتی مفید هستند که شما علاوه‌بر در نظر گرفتن استراتژی معاملاتی خود، بدانید چگونه از یک یا چند اندیکاتور به شکل همزمان استفاده کنید. برخی از بهترین انواع اندیکاتور در تحلیل تکنیکال ارز دیجیتال عبارتند از: میانگین متحرک همگرایی/واگرایی MACD، اندیکاتور قدرت نسبی (RSI) و بولینگر بند (Bollinger Bands).
آکادمی سیتکس مرجع تخصصی دوره های آموزش ارز دیجیتال، سعی بر آن دارد که با شناسایی نیازهای آموزشی سازمان‌‌ها، شرکت‌‌ها و افراد فعال در بازار ارزهای‌دیجیتال و با بهره‌‌گیری از توان علمی و کاربردی اساتید مجرب داخل و خارج از سازمان، دورههای متنوع آموزشی و عملی در عرصه ارزهای دیجیتال طراحی و اجرا نماید.
