معرفی CBDCها و تجربه جهانی
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی(CBDC)، توکن‌های دیجیتالی هستند، مشابه ارزهای دیجیتال، که توسط بانک‌های مرکزی صادر می‌شوند. آنها به ارزش پول فیات آن کشور وابسته هستند. بسیاری از کشورها در حال توسعه CBDCها هستند و برخی حتی آنها را اجرا کرده‌اند. از آنجایی که بسیاری از کشورها در حال تحقیق در مورد حرکت به سمت ارزهای دیجیتال هستند، مهم است که بدانیم ماهیت آنها چیست و چه معنایی برای جامعه دارند. در ادامه به بررسی این مفهوم خواهیم پرداخت.
آشنایی با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
پول‌های فیات ارزهای صادر شده توسط دولت‌ها هستند که ممکن است توسط کالاهای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی شوند. به طور سنتی، پول فیات به شکل اسکناس و سکه عرضه می‌شد، اما فناوری به دولت‌ها و مؤسسات مالی اجازه می‌دهد تا پول فیات فیزیکی را با مدلی اعتباری تبدیل کنند که در آن مانده‌ها و تراکنش‌ها به صورت دیجیتالی ثبت می‌شود. ارز فیزیکی هنوز به طور گسترده‌ای مبادله و پذیرفته می‌شود. با این حال، برخی از کشورهای توسعه‌یافته کاهش قابل توجهی را در استفاده از آن تجربه کرده‌اند و این روند در طول همه‌گیری COVID-19 تسریع شد.
معرفی و تکامل ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین، علاقه بیشتری به جوامع بدون پول نقد و ارزهای دیجیتال ایجاد کرده است. بنابراین، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در حال بررسی امکان استفاده از ارزهای دیجیتالی تحت حمایت دولت هستند. اگر این ارزها به شکل اجرایی در بیایند مانند پول فیات، از حمایت کامل دولتی که آنها را منتشر کرده است، برخوردار خواهند بود.
اهداف ارزهای دیجیتال بانک مرکزی
در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر، بسیاری از مردم به خدمات مالی دسترسی ندارند. در ایالات متحده، ۵ درصد از بزرگسالان حساب بانکی ندارند. ۱۳ درصد دیگر از بزرگسالان ایالات‌متحده دارای حساب بانکی هستند اما از خدمات جایگزین گران‌قیمت مانند حواله، وام‌های روز پرداخت و خدمات نقدینگی چک استفاده می‌کنند.
هدف اصلی CBDCها ارائه حریم خصوصی، قابلیت انتقال، راحتی، دسترسی و امنیت مالی به مشاغل و مصرف‌کنندگان است. CBDCها همچنین می‌توانند تعمیر و نگهداری مورد نیاز یک سیستم مالی پیچیده و هزینه‌های تراکنش برون‌مرزی را کاهش دهند، و همین‌طور گزینه‌های کم‌هزینه‌تری را برای افرادی که در حال حاضر از روش‌های انتقال پول جایگزین استفاده می‌کنند، فراهم کنند.
CBDCها که توسط دولت حمایت می‌شوند و توسط بانک‌های مرکزی کنترل می‌شوند، می‌تواند از پایداری بیشتری نسبت به دیگر ارزهای دیجیتال برخوردار باشد اما این تنها یک طرف موضوع است و بسیار از افراد معتقدند این نوع از رمزارزها با آرمان‌های دنیای غیرمتمرکز در تضاد بوده و به دلیل کنترل شدید توسط دولت‌ها عملاً با همان معضلات ارزهای فیات روبه‌رو هستند.
انواع CBDC ها
دو نوع CBDC وجود دارد، عمده فروشی و خرده فروشی. CBDC های عمده فروشی در درجه اول توسط مؤسسات مالی استفاده می‌شوند. CBDCهای خرده فروشی توسط مصرف‌کنندگان و مشاغل استفاده می‌شود، دقیقاً مانند اشکال فیزیکی ارز.
CBDCهای عمده فروشی
CBDCهای عمده فروشی مشابه نگهداری ذخایر در بانک مرکزی هستند. بانک مرکزی به یک مؤسسه حسابی اعطا می‌کند تا وجوه سپرده‌گذاری کند یا از آن برای تسویه نقل و انتقالات بین بانکی استفاده کند. سپس بانک‌های مرکزی می‌توانند از ابزارهای سیاست پولی مانند ذخایر الزامی یا سود موجودی ذخیره برای تأثیرگذاری بر وام‌دهی و تعیین نرخ بهره استفاده کنند.
CBDCهای خرده‌فروشی
CBDC های خرده فروشی، ارزهای دیجیتالی تحت حمایت دولت هستند که توسط مصرف‌کنندگان و مشاغل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دو نوع CBDC خرده فروشی وجود دارد. آنها در نحوه دسترسی و استفاده کاربران از ارز خود متفاوت هستند:
- CBDCهای خرده فروشی مبتنی بر توکن با کلیدهای خصوصی/عمومی. این روش اعتبارسنجی به کاربران اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را به صورت ناشناس انجام دهند.
- CBDCهای خرده فروشی مبتنی بر حساب که برای دسترسی به یک حساب نیاز به شناسایی دیجیتال دارند.
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در یک نگاه
بسیاری از بانک‌های مرکزی دارای برنامه‌های آزمایشی و پروژه‌های تحقیقاتی هستند که قصد دارند دوام و قابلیت استفاده از CBDC را در اقتصاد خود تعیین کنند. تا مارس ۲۰۲۲، ۹ کشور CBDC را راه‌اندازی کرده بودند.
- باهاما
- آنتیگوا و باربودا
- سنت کیتس و نویس
- مونسرات
- دومینیکا
- سنت لوسیا
- سنت وینسنت و گرنادین‌ها
- گرانادا
- نیجریه
۸۰ کشور دیگر پروژه‌های CBDC را در دست اجرا دارند:
در فوریه ۲۰۲۲، بانک مرکزی هند اعلام کرد که روپیه دیجیتال را تا پایان سال ۲۰۲۳ معرفی خواهد کرد.
جامائیکا اولین دسته CBDC خود را در آگوست ۲۰۲۱ ایجاد کرد و انتظار می‌رود بانک جامائیکا CBDC خود را در سال ۲۰۲۲ به کار بگیرد.
Riksbank سوئد پس از کاهش استفاده از پول نقد، شروع به توسعه نسخه الکترونیکی کرون (به نام e-krona) کرد.
ایالات متحده در حال بررسی CBDCها برای بهبود سیستم پرداخت داخلی، افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها است و در مارس ۲۰۲۲، بایدن به آژانس‌های فدرال دستور داد تا زیرساخت‌هایی را که برای صدور CBDC ایالات متحده لازم است، ارزیابی کنند.
معرفی رمز ریال و اهداف آن
در تاریخ ۲۷ دی ماه سال ۱۴۰۰ رمزریال توسط رئیس بانک مرکزی ایران به عنوان ارز دیجیتال ملی به طور رسمی معرفی شد. رمز ریال یک نوع اسکناس الکترونیکی به شمار می‌آید که توسط بانک مرکزی ایران به انتشار در خواهد آمد. به گفته بانک مرکزی هدف اصلی از ایجاد رمزریال افزایش میزان امنیت دیجیتال، ارائه خدمات راحت در پرداخت و پشتیبان‌گیری از سیستم بانکداری می‌باشد.
از دیگر اهداف اصلی بانک مرکزی برای ایجاد رمزریال می‌توان به این نکته اشاره نمود که از این طریق پول دارای موجودیت هوشمند خواهد شد و امکان ردیابی هوشمند آن وجود دارد. به طور مثال اگر فردی تسهیلاتی از بانک را برای یک هدف خاص به صورت رمز ریال دریافت کند به راحتی می‌توان ردیابی نمود که آیا این پول برای همان هدف تسهیلات به کار گرفته شده است یا خیر اما سایر اسکناس‌ها و شیوه‌های پرداخت امکان ردیابی هوشمند را نخواهند داشت.
اما مشکل عمده رمز ریال آن است که با توجه به ردیابی وجوه انتقالی با رمز ریال احتمالاً می‌توان به مبارزه با پولشویی پرداخت اما از سوی دیگر میزان حجم نقل و انتقالات افراد به صورت شفاف مشخص بوده و امکان دریافت مالیات از این مبالغ نیز وجود خواهد داشت در صورتی که بر روی سایر ارزهای دیجیتال و تبادلات انجام شده توسط آنها این مورد دیده نمی‌شود چرا که رمز ارزهای دیگر توسط بانک‌های مرکزی تحت کنترل نیستند. در واقع این نوع از رمزارزها تفاوتی با پول فیات چاپ شده توسط بانک‌های مرکزی جز سهولت بکارگیری ندارند و این مورد با آرمان‌های غیرمتمرکز بودن در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار فاصله دارد که همین امر ممکن است مشکلی بزرگ در راه بکارگیری و استقبال از رمزریال توسط افراد مختلف شود.
